Tıp Dilinde Güdük Ne Demek? Siyaset Biliminin Vücut Metaforu Üzerinden Bir Okuma
Toplumsal güç ilişkilerini, iktidar mekanizmalarını ve kurumsal işleyişin iç yüzünü anlamaya çalışan bir siyaset bilimci olarak sık sık bedensel metaforlarla düşünürüm. Çünkü devlet dediğimiz yapı da tıpkı bir beden gibidir; damarları kurumlar, kalbi ideolojidir, sinir sistemi ise vatandaşların iradesidir.
Tıp dilinde güdük kelimesi, bir uzvun ya da organın eksik, yarım ya da işlevsiz kalan kısmını ifade eder. Peki bu biyolojik terim, bir devletin, bir toplumun ya da bir ideolojinin halini anlatmak için kullanılabilir mi?
Sorunun cevabı, hem düşündürücü hem de rahatsız edicidir.
Güdük: Bedenin Eksik Parçası, Devletin Yarım İşlevi
Tıp dilinde güdük, bir organın kopması, kesilmesi veya eksik gelişmesi sonrası kalan kısmı tanımlar. Yani güdük, hem “var” hem “yok” olan bir şeydir.
İşte tam da bu ikilik, siyasetin doğasına benzer. Bir devletin bazı kurumları da tıpkı güdük bir organ gibi görünür: vardır, ama işlevini tam yerine getirmez. Yargı bağımsızlığı mı?
Kağıt üzerinde vardır. Basın özgürlüğü mü?
Anayasada yazar.
Ama gerçek hayatta bunlar “güdük” kalır.
Böylece devlet, yaşayan bir beden olmaktan çıkar; travma geçirmiş, eksik uzuvlarıyla denge kurmaya çalışan bir organizmaya dönüşür.
İktidarın Anatomisi: Gücü Güdükleştiren Zihin
İktidar, her zaman bütünlük iddiasıyla sahneye çıkar. “Her şeyi kontrol ediyorum” der. Oysa gücün doğası gereği, kontrol ettikçe kendi sinir uçlarını keser.
Bir devlet, vatandaşını susturdukça kendi duyusal alanını yitirir.
Bir iktidar, kurumlarını bağımlı hale getirdikçe karar alma mekanizmaları “güdükleşir”.
Tıpkı sinir uçları kesilen bir parmak gibi, sistem de acıyı hissedemez hale gelir. Bu durum, iktidarın empati yoksunluğu olarak kendini gösterir. Siyaset bilimi açısından bu, devletin canlılığını yitirmesidir.
Bir devlet gücünü korurken vicdanını kaybederse, aslında hangi uzvunu feda etmiş olur?
Kurumlar: Güdükleşen Demokratik Organlar
Kurumlar, demokrasinin kas dokularıdır. Güçlü olduklarında sistemi dengede tutarlar; zayıfladıklarında beden çöker.
Ancak birçok toplumda kurumlar, kişisel çıkarların gölgesinde “güdükleşir”.
Bir kurumun sadece ismi kalır, ama işlevi ortadan kalkar.
Bu, demokrasinin “güdükleşmiş hali”dir: biçim olarak var, ama ruhen eksiktir.
İktidar, kurumsal özerkliği sınırladıkça, sistemin hareket kabiliyeti azalır. Yani devlet, kendi uzvunu keserek yürümeye çalışan bir bedene benzer hale gelir.
Peki biz, kendi devletimizin hangi uzvunun eksik olduğunu fark edebiliyor muyuz?
İdeoloji: Güdüğün Yerine Takılan Yapay Uzuv
Tıp, güdük uzvun yerine protez takar; siyaset ise boşalan kurumsal veya ahlaki alanları ideolojiyle doldurur.
İdeoloji, güdüğün yerine takılan yapay bir uzuv gibidir: biçim olarak tamamlayıcı, ama hissizdir.
Bu protez ideoloji, vatandaşlara bir bütünlük yanılsaması sunar. “Her şey yolunda” mesajı verir. Ancak birey, sistemin duygusal kopukluğunu sezgisel olarak hisseder.
Bu yüzden vatandaş, bir yandan aidiyet hissederken, diğer yandan derin bir yabancılaşma yaşar.
İdeoloji, güdüğü gizler; ama hiçbir zaman organın yerini tutmaz.
Vatandaşlık: Kadın ve Erkek Bakışlarının Kesiştiği Nokta
Siyaset tarihine baktığımızda, erkeklerin iktidar anlayışı genellikle stratejik ve güç odaklı olmuştur. Kontrol, düzen ve disiplin, erkek egemen yönetim biçimlerinin temel taşlarıdır.
Kadınların siyasal katılımı ise genellikle demokratik etkileşim, empati ve toplumsal bağ kurma üzerine şekillenir.
Bir sistemde bu iki bakış birbirini tamamlamadığında, siyaset tıpkı bir beden gibi dengesizleşir.
Erkek bakışı stratejik aklı temsil ederken, kadın bakışı sistemin vicdanını oluşturur.
Bu iki güç dengesi sağlanmadığında, devletin bir tarafı hep “güdük” kalır.
Peki biz, gücü yeniden tanımlayabilir miyiz?
Yoksa güdük bir devletin protez ideolojisine mi razıyız?
Sonuç: Güdüklüğün Politik Anatomisi
Tıp dilinde güdük, bir eksikliğin, bir travmanın kalıcı izidir.
Siyaset dilinde ise güdük, işlevsizleşmiş kurumların, susturulmuş bireylerin ve yüzeysel ideolojilerin ortak adıdır.
Bir toplumun şifası, eksik uzvunu gizlemekte değil, onu fark etmekte ve yerine “yaşayan bir anlam” koyabilmektedir.
Gerçek demokrasi, protez değil; hisseden, tepki veren, yaşayan bir bedendir.
Ve belki de en önemli soru şudur: Biz bu bedenin neresindeyiz — damarlarında mı, yoksa kesilmiş uzuvlarında mı?